Ô nhiễm không khí trong đô thị được xác định chủ yếu là do hoạt động của các loại xe cơ giới, trong đó xe máy “đóng góp” lượng phát thải tương đối cao. Tuy nhiên, có một thực tế hiện nay là việc quản lý khí thải từ loại phương tiện này còn gặp nhiều vấn đề khó khăn. Bên cạnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật chưa hoàn thiện thì một bộ phận người dân vẫn chưa nhận thức rõ mức độ ảnh hưởng và tác hại của khí thải khi sử dụng xe máy cũ không đủ điều kiện về an toàn kỹ thuật…
ads giữa bàiNguyên nhân hàng đầu gây ô nhiễm
Hiện nay, xe máy vẫn là phương tiện giao thông phổ biến nhất của người dân Việt Nam. Chỉ tính riêng ở Hà Nội, số lượng xe máy cao gấp nhiều lần ô tô. Theo số liệu thống kê quý 1/2019 từ Sở Giao thông vận tải Hà Nội, thành phố có hơn 5,7 triệu xe máy (trong đó có khoảng 2,5 triệu xe máy cũ đăng ký trước năm 2000) và trên 730.000 ô tô, chưa tính nhiều phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn.
Đáng nói, tình trạng ô nhiễm không khí trên địa bàn Hà Nội vẫn đang có những diễn biến tương đối phức tạp. Chỉ số ô nhiễm ở nội thành thường xuyên ở mức cao, không có lợi cho sức khỏe. Một trong các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí được xác định là do khí thải từ phương tiện cơ giới đường bộ. Trong đó, các phương tiện không bảo dưỡng định kỳ là nguyên nhân làm tăng lượng khí phát thải ngày càng lớn. Với phương tiện giao thông là xe máy cũng vậy.
Xe máy càng cũ nát thì lượng phát thải khói càng cao, trực tiếp gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn các nguy cơ gây tai nạn giao thông. Theo ghi nhận thực tế tại các quận nội thành, số người sử dụng xe máy “quá đát” chủ yếu vào các khung giờ 3 – 5h sáng; 11h30-13h30 chiều và từ 22h đêm đến 3h sáng. Các loại xe “quá đát” này phần lớn chỉ trơ lại bộ khung bằng sắt hoen gỉ, phần đầu trống hoác với mớ dây điện loằng ngoằng, không còi, không đèn chiếu sáng, đèn xi nhan, không gương. Thậm chí, nhiều xe không có đăng ký xe, không có biển số… phương tiện thường tập trung ở các chợ đầu mối, được người dân sử dụng để chở hàng hóa vào các khu vực nội thành.
Bên cạnh việc sử dụng xe máy cũ làm phương tiện mưu sinh, một bộ phận người dân chưa nhận thức được đầy đủ vấn đề nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường. Nhiều người hiện vẫn giữ thói quen sử dụng phương tiện trong một thời gian dài mà không có sự chăm sóc, sửa chữa. Theo một chủ cửa hàng sửa xe trên đường Trần Phú (Hà Đông), không ít chủ phương tiện chỉ mang xe đến cơ sở sửa khi phải “bổ máy”, làm lại hơi, tăng công suất hoặc lắp thêm giá chở hàng, giảm xóc… Xe cũ, lại ít được chăm sóc, đại tu khi vận hành dễ gây ra hiện tượng ì máy, xả ra nhiều khói đen.
Chủ cửa hàng sửa xe này cũng cho biết, việc sử dụng xe cũ dù đã được sửa chữa nhưng thường không bảo đảm điều kiện an toàn. Do vậy, nếu sử dụng để chở hàng cồng kềnh, nặng, người điều khiển không làm chủ được tốc độ… thì nguy cơ gây tai nạn giao thông rất cao. Theo tìm hiểu, trong khí thải của các phương tiện “quá đát” thường có rất nhiều thành phần độc hại. Ngoài ra, trong quá trình hoạt động, các phương tiện xe cũ nát cũng sẽ thải ra môi trường một lượng khí thải độc hại cao gấp 2 – 4 lần các loại xe mới, được bảo dưỡng định kỳ.
Tăng cường kiểm soát
Quanh câu chuyện khí thải xe máy, ThS. Vũ Anh Tuấn, chuyên gia nghiên cứu lĩnh vực Giao thông đô thị cho biết: Ngành giao thông vận tải phát thải hơn 30 nghìn tấn CO2/năm. Theo kịch bản phát triển thông thường, lượng khí thải CO2 trong lĩnh vực giao thông sẽ tăng 6-7% mỗi năm và đạt 90 triệu tấn vào năm 2030.
Đáng chú ý, hiện việc kiểm tra, bảo dưỡng phương tiện định kỳ thường xuyên, thay thế những thiết bị đã cũ, hỏng được coi là một giải pháp hạn chế khí thải của phương tiện. Nếu như ô tô công tác này được kiểm soát định kỳ và có hình thức xử lý chặt chẽ nếu không tuân thủ thì ở xe máy lại ngược lại. Việc bảo dưỡng định kỳ xe máy hiện vẫn chỉ trông chờ vào ý thức của chủ phương tiện.
Đánh giá về công tác này, ThS. Vũ Anh Tuấn chia sẻ, việc kiểm tra và bảo dưỡng xe máy không chỉ giúp nâng cao tuổi thọ của xe mà còn gián tiếp góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí. Cụ thể theo nghiên cứu từ những đợt khám và bảo dưỡng xe máy trước đây, quá trình bảo dưỡng thay lọc gió, dầu bôi trơn… cho thấy nồng độ CO và HC thử tại chế độ không tải giảm so với trước bảo dưỡng lần lượt là 42% và 45%. Tuy nhiên, một bộ phận người tham gia giao thông chưa nhận thức sâu sắc về việc kiểm tra và bảo dưỡng xe thường xuyên cũng như ảnh hưởng của khí thải từ giao thông đối với sức khỏe con người.
Còn theo ThS. Trịnh Thị Bích Thủy – Chuyên gia tư vấn môi trường và phát triển bền vững, nhiều quốc gia trên thế giới đã có chính sách để giảm phát thải từ xe máy. Đài Loan là ví dụ. Tại đây, nhà nước đã xây dựng các quy định, thể chế thực hiện. Đồng thời, kiểm tra định kỳ khí thải từ các phương tiện. Từ năm 1988 đến nay, Đài Loan đã thực hiện 6 lần thắt chặt tiêu chuẩn kiểm tra khí thải.
ThS. Trịnh Thị Bích Thủy cũng khẳng định, việc kiểm tra và bảo dưỡng phương tiện định kỳ giúp giảm phát thải chất gây ô nhiễm không khí và nâng cao tính an toàn cho phương tiện. Bản thân mỗi người tham gia giao thông cần có sự thay đổi ở thói quen và nhận thức trong việc lựa chọn phương tiện đảm bảo các tiêu chuẩn về khí phát thải, thường xuyên bảo dưỡng, bảo hành phương tiện định kỳ theo hướng dẫn của nhà sản xuất, và không nên lưu hành các phương tiện cũ nát để môi trường đô thị thêm xanh.
Rõ ràng, ở câu chuyện kiểm soát khí thải xe máy việc sớm áp dụng các biện pháp đăng kiểm và kiểm tra khí thải đối với xe máy là cần thiết. Nên chăng xe máy cũng phải đưa vào “khuôn khổ” thông qua kiểm định định kỳ cả về độ an toàn và tiêu chuẩn khí thải. Không chỉ xe cũ mà ngay cả xe mới nếu xuống cấp, không đáp ứng an toàn về khí thải cũng nên khuyến cáo người dân không sử dụng. Dĩ nhiên, với xe máy đã quá hạn sử dụng cần thu hồi lại với một giá chấp nhận được để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. /.
